Có một mô hình khá thú vị về tổng giá trị một con người. Thông qua đó một người được định giá qua 3 thước đo: giá trị bề ngoài (của cải vật chất nhà cửa họ tạo ra, sự nghiệp, v.v. tóm lại là những gì bạn có thể thấy và đo đếm), giá trị nội tại (là những giá trị nội tại bạn theo đuổi, thường nó sẽ góp phần tạo ra hai giá trị còn lại kia) và những giá trị vĩnh viễn (cái bạn mang lại cho cuộc đời này, bao gồm cả những cảm xúc bạn đưa đến cho người khác và những tác động nhân văn bạn mang lại cho cộng đồng). Trên góc nhìn nhân - qủa, mô hình này còn thiếu một điểm rất quan trọng, là những gì bạn đã lấy đi trong quá trình sống. Vậy thì mô hình trên phải thêm một đoạn nữa, là tổng 3 giá trị trên cộng vào và trừ đi những gì bạn đã lấy đi (từ cuộc đời và những người khác), lúc đó mới ra “giá” của bạn. Dĩ nhiên là cái giá đó luôn là tương đối, và nó chưa kể đến thực tế nó phải là tổng của tất cả các kiếp bạn đã đi qua..Thực ra nghĩ rộng ra một chút, cái công thức này hoàn toàn có thể áp dụng cả cho các công ty, tập đoàn và đất nước nữa. Sao lại không nhỉ? Nếu tính theo công thức kiểu này thì rất nhiều công ty với “tài sản” và nhãn hiệu vẫn được định giá khổng lồ sai bét hết? Các quốc gia áp dụng GDP cũng hỏng hết. Hay quay sang GNH hết thôi??!!
Đao to búa lớn, vén quần nói chuyện “chính trị” chút xíu vậy thôi, chứ mình xin phép quay về phận cái rơm ngọn cỏ, thẩn thơ chốn rìa rừng với cái cuộc sống tươi đẹp “La Vie Est Belle”. Khách khứa bạn bè tới chơi bảo rất thích cái năng lượng, sự bình an và những gì diễn ra ở chốn này, nghe vậy mình chỉ cười cười rồi sung sướng im im kiểu nguy hiểm. Cơ mà vốn cái gì cũng vậy, khi bên trong đủ đầy thì tự khắc nó biểu hiện ra bên ngoài. Thực ra tụi mình vẫn biết cái “đủ” nó vô cùng, và tụi mình vẫn học và tu học hàng ngày, với từng cá nhân, trong từng hành động, thói quen và sự lựa chọn. Rút cuộc cái thú của hạnh phúc nó vẫn là con đường mà ^^
Giá trị nó giống cái bản lề của một thực thể, nó giúp vạch ra ranh giới để lựa chọn và thúc đẩy hành động và hướng đi vì lựa chọn đó. Một trong những giá trị không gian xứ sở này đưa vào là trân trọng và yêu thương. Trân trọng và yêu thương bản thân - con người - tự nhiên. Với tụi mình, nói vậy biết vậy – để vậy, nhưng kiểu gì thì kiểu phải ra được hành động, biến thành thói quen và trọn vẹn với nó, không thì chỉ là mớ lý thuyết suông giờ google hoặc sách vở ra đầy rẫy ^^ Cái đáng nói là từ hành động thành thói quen , úi trời ơi cũng sứt đầu mẻ chán phết đấy.
Trong khuôn khổ bài viết này, mình mạn phép chia sẻ về một vế trong giá trị trân trọng và yêu thương: với thiên nhiên. Tỷ dụ như câu chuyện với thiên nhiên và thiết lập một lối sống chan hòa với thiên nhiên. Mà vì sao lại phải thiết lập nhịp điệu với thiên nhiên? Well, nếu bạn ở với chồng/vợ hoặc bất kỳ người nào lâu, bất kể bạn rơi vào trạng thái nào: hòa nhịp hay lạc nhịp với họ, bạn sẽ hiểu tại sao cần phải làm điều đó. Ở xứ sở này, bên cạnh những khóa học hàng tháng, tụi mình xây dựng một thời khóa biểu hàng ngày sao cho đi cùng cái nhịp điệu đó với những hoạt động như ăn, thiền, yoga, làm vườn, nấu nướng, sinh hoạt chung (chia sẻ, workshop, xem phim hàng tuần), thời gian cá nhân làm những việc mình yêu thích và mong muốn tập trung v.v. Cơ mà sau vài năm, tới giờ thỉnh thoảng tụi mình vẫn phải chỉnh sửa cho phù hợp với thời tiết và hoạt động. Ví như hồi đầu mới tới thời khóa là: sáng 5h30 dậy thiền, rồi ra vườn làm cho mát, rồi ăn sáng, ra vườn làm tiếp rồi vào tập yoga lúc trời bắt đầu nắng nóng. Cơ mà lúc đó là mùa mưa, sáng nào cũng mưa lớn sao làm vườn được. Thế là tụi mình quyết định đổi thành: 5h30 dậy thiền, rồi tập yoga, rồi ăn sáng, và gác lại tất cả việc làm vườn chuyển sang chế độ quan sát và lắng nghe thiên nhiên. Sau một năm tụi mình mới chính thức “khai mương làm rẫy”. Cái việc phải dậy sớm nữa, mỗi sáng sớm mình được hòa vào bản nhạc của chim kêu vượn hót theo đúng nghĩa của nó, nhưng can đảm để bước ra khỏi cái giường là cả một chuyện khác! Thực ra nó sẽ liên quan tới chuyện ngủ đủ, ngủ sớm, rồi giờ ăn, giờ nấu, v.v.
Rồi giờ tới nấu ăn và chất liệu giặt rửa, nó liên quan gì tới trân trọng thiên nhiên? Ơ chất lượng xăng/dầu bạn đưa vào xe máy/hơi bạn khác nhau, vận hành và tuổi thọ của xe bạn có khác không? Cơ thể và đất đai cũng vậy, bạn đưa vào gì thì nó xài nấy. Vấn đề sức khỏe thì rõ rồi đấy, giờ ai cũng biết nguyên liệu và chất dinh dưỡng ảnh hưởng tới cơ thể thế nào, thông tin đầy rẫy. Còn đất thì sao? Thì đó, những gì bạn thải ra, nước rửa - bột giặt đất sẽ hứng chịu hết, hóa học trong đất cây quả rau trái thấm hút vào rồi gậy ông lại đập lưng ông thôi. Rồi chất hóa học vào sẽ làm chết hết vi sinh vật trong đất, lấy đâu ra nữa những bác giun cần mẫn cày xới đất đai? Đó là còn chưa kể câu chuyện đất nhiễm các thế loại chất này nọ, mất chất dinh dưỡng, rồi cây cối mình trồng chỗ nào? Ôi nói ra thì nhiều chuyện lắm, ty tỷ các thứ! Xứ sở này chúng mình ăn chay, nấu củi tạo lửa và cố gắng tự làm và tìm nguồn nguyên liệu nấu nướng lành sạch nhất có thể tại địa phương. Tụi mình không đi theo hướng cực đoan quá khích kiểu cứng nhắc bắt buộc phải vậy, cứ túc tắc làm được tới đâu thì làm, và quan trọng là mình vẫn thong thả mà vui. Rau trồng càng nhiều càng tốt, gạo lứt thì tự mua lúa sạch về sát, tương đậu nành tự làm, giá đỗ tự làm v.v.
Còn vụ chất liệu giặt rửa mới vui, kể về chuyện rửa trước nhé. Hồi mới tới mình hào hứng lắm, nhớ nhớ là hồi bé nhà ông bà nội ở quê có rửa bát đĩa bằng tro trấu, thế là hàng ngày mình đốt bếp củi hòng lọc tro rửa bát. Nói chung nó cũng sạch, nhưng mà vẫn có gì chưa hài lòng, vả lại bà toàn rửa bằng nước nóng nữa, chỗ đông người này mà làm vậy chắc chết. Hôm có một bạn khách làm chủ một công ty vệ sinh bên Pháp bảo tụi tao toàn lấy giấm cọ rửa à, rồi tình cờ mình biết trong làng có một cô nấu rượu, mà nấu rươu thì có giấm bỗng là chắc rồi, người ta vẫn nấu ăn, cho lợn ăn hoặc bỏ đi. Xong, ngon quá còn gì! Đi xin chả mất đồng nào, nhanh gọn, lại sạch nữa. Vậy là tụi mình chuyển sang dùng giấm bỗng trong cọ rửa bát đĩa, sàn nhà, v.v Giờ thì tụi mình vẫn chung thủy với giấm bỗng cọ rửa sàn, cơ mà rửa bát đũa thì phát hiện ra cái khác sạch hơn, ngon hơn hehe. Số là hôm qua trang trại ngay cạnh, thấy nhà bên đó dùng cám gạo mê quá, sạch bong và thơm lừng, thế là tụi mình có thêm một lựa chọn khác cho vụ cọ rửa. Giờ còn thử nghiệm thêm enzim từ vỏ hoa quả nữa, thơm phức nhé, và cái đó có thể giặt quần áo chăn ga gối được! Còn tắm gội? àCá nhân mình thì thích tắm nước lã không và đánh răng bằng muối. Thi thoảng tụi mình biến nồi nước lá nấu bếp củi thành một thứ để chiều chuộng mình mỗi ngày, tụi mình thì miễn bàn rồi đấy - nghiện xừ cái mùi thơm thơm nồng nàn quyến rũ đó lắm, còn khách thì ai đến đây cũng mê mẩn.
À lại còn vụ tiết giảm và tái chế trong sinh hoạt và hoạt động của không gian nữa. Nói chung càng ngày càng thấy rác gì cũng có vấn đề: rác nghĩ, rác hành động, rác lời nói, rác thải, v.v Kiểu gì thì kiểu, hữu cơ hay vô cơ, phân hủy được hay không phân hủy được thì đều tạo ra ghánh nặng và mất công xử lý (cho mình hoặc người khác hoặc môi trường). Vậy nên bớt bớt từ lúc đầu cho nó lành. Tụi mình tuyệt đối không sử dụng túi ni lông, đi chợ thì dùng túi v, túi giấy, v.v. Rác bỏ đi chỗ mình ít lắm, rác khách mang tới tụi mình yêu cầu mang lại thành phố (do Nam Cát Tiên chưa có chỗ xử lý rác, rác không phân hủy được chạy hết về rừng sông suối). Rác hữu cơ thì đưa ra vườn làm compost, những loại khác như chai nhựa, thủy tinh, đồ gỗ, kim loại thì tái sử dụng. Chỗ tụi mình đón khách cá nhân và khách đoàn khá nhiều và chúng mình cố gắng tạo ra sự đồng điệu với khách bằng cách thông báo trước bằng email để mọi người chuẩn bị trước, nếu khách có quên thì tụi mình cũng có sẵn những thứ hỗ trợ: túi vải, túi giấy và bình nước tái chế để mọi người có thể sử dụng. Mà không chỉ là rác, nước sinh hoạt cũng phải cần tiết giảm đấy. Tụi mình dùng nước giếng nên ý thức hơn ai hết cái hữu hạn hiện tại của tài nguyên nước. Hôm nào hàng xóm bơm nước giếng tưới cây cả ngày là tụi mình ngáo luôn. Câu chuyện khan nước hạn hán ở Đồng Bằng Sông Cửu Long có phải chăng nằm một phần ở cách chúng ta dùng nước?
Làm vườn cũng là một câu chuyện hết sức thú vị về tương tác với thiên nhiên nói riêng và trong cuộc sống nói chung. Trước khi chuyển tới đây, mình vốn dĩ cũng rất yêu thiên nhiên và những mùi vị của nó, hồi sống ở thành phố, nếu không có việc gì, gần như cứ thứ Bảy Chủ Nhật nào mình cũng chốn vào thiên nhiên đâu đó. Nhưng lúc đó khác, khi sống hẳn trong lòng thiên nhiên, bạn sẽ thấy câu chuyện khác hẳn, và khi bạn quyết định làm một khu vườn nhỏ cho mình, câu chuyện sẽ không dừng lại ở đó. Với mình ở bất cứ một môi trường nào, tính kế thừa cực kỳ quan trọng, và mình cho rằng sẽ không bao giờ biết mình cần phải kế thừa gì, thêm thắt phát triển gì cho tới khi mình thực sự ở bên trong nó, giành thời gian để quan sát và lắng nghe nó. Hồi mới tới hai vợ chồng mình cũng hay trao đổi để thay đổi một số thứ về không gian vật lý, rồi quyết định dừng lại và chờ, rồi sau vài tháng một năm thấy rằng nó ở đó là có lý và không cần thay đổi nữa.
Câu chuyện về thiên nhiên thì dài lắm. Cơ mà về cơ bản, tụi mình cố gắng thiết kế không gian trải nghiệm làm sao để những người sống và tham gia không gian có đủ các điểm chạm tự nhiên nhất được hình thành bởi 5 yếu tố: đất, nước, lửa, khí, không gian. Nói tới đây ai đã từng nằm ngửa mặt mê mẩn không gian huyền thoại đầy trăng sao chăng kín bầu trời đêm Nam Cát Tiên nhỉ? :)
Có một lần, có một người anh đáng kính đã nói câu này và mình nhớ mãi: chúng ta như những đứa trẻ mồ côi thiên nhiên từ bé, đâu có hiểu được tầm quan trọng và sự nâng đỡ của Mẹ như thế nào. Người Việt mình có câu “đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ”, ngoài rất nhiều chức năng về mặt môi trường, đã bao giờ bạn nghĩ thiên nhiên cũng có câu trả lời cho rất nhiều câu hỏi của ta? Sao lại không khi cây cối mang trời đất lại với nhau, khi chúng bạc đầu cả trăm ngàn tuổi khi ta vỏn vẹn vài mươi trên mảnh đất này?
Các cụ hay bảo: cái gì liên quan tới con người là phức tạp, bản thân lại càng phức tạp. Phức tạp vậy nên mình sẽ không gộp dồn ^^ Vậy nên ở một bài viết khác, mình sẽ chia sẻ về giá trị trân trọng và yêu thương bản thân – con người trong hành động và tạo thói quen như thế nào, ở Xứ Sở này. Trong khi đó, các bạn cứ thong thả mà hồn nhiên thôi hehe.
Comments